– Opublikowane do tej pory parametry emisji pięciu multipleksów naziemnej telewizji cyfrowej oraz jednego radiofonii cyfrowej DAB+ są zaskakujące. Okazuje się, że polskie sieci nadawcze zaprojektowano ze względu na ich maksymalną pojemność, nie przejmując się utrudnieniami, jakie wystąpią u odbiorców. Początek naziemnej cyfryzacji był przejrzysty – pierwsze 3 multipleksy TV, o numerach od MUX1 do MUX3, pracowały tylko w paśmie UHF (kanały od 21 do 60), wykorzystując wyłącznie polaryzację poziomą H. Do ich odbioru właściwe były małe i zgrabne anteny prętowe (typu Yagi), przeznaczone tylko dla zakresu UHF i przystosowane tylko do jednej polaryzacji H. Namawiano do likwidacji starego typu anten siatkowych.
Pierwszym zgrzytem było wprowadzenie naziemnej telewizji mobilnej o numerze porządkowym MUX4, wykorzystującej wyłącznie kanały pasma UHF, za to z polaryzacją pionową (V). Można było zrozumieć taki wybór, bo telewizja mobilna wykorzystuje małogabarytowy sprzęt odbiorczy, z wbudowanymi antenami prętowymi, zamocowanymi zwykle pionowo.
Szokujące niespodzianki pojawiły się w ostatnich miesiącach, gdy opublikowano dokładne dane techniczne nowego multipleksu TV o numerze porządkowym MUX8. Dane te warto analizować razem z parametrami pierwszego multipleksu DAB+, przeznaczonego dla cyfrowego Polskiego Radia. Ze względu na wspólne wykorzystanie tego samego pasma częstotliwości VHF, czyli kanałów o numerach 5-12.
Co się okazuje? W wielu lokalizacjach wystąpiły wzajemne niezgodności polaryzacji fal, nadawanych przez MUX8 oraz DAB+. Stosowanie różnych polaryzacji nadawczych zmniejsza możliwość wystąpienia wzajemnych zakłóceń u odbiorców i pozwala na „upakowanie” większej liczby kanałów. Ceną jest komplikacja anten odbiorczych i trudności w wykorzystaniu wspólnej anteny do odbioru kanałów MUX1 – MUX3, MUX8 oraz DAB+.
W celu analizy zaistniałej sytuacji sporządziłem zbiorczą listę nadajników (tabela obok), które w Polsce pracują lub do końca roku zaczną pracować w paśmie VHF. Nie jest to lista docelowa, w ciągu 8 miesięcy powinna zostać uzupełniona o dodatkowe nadajniki MUX8. Występują wyraźne braki, np. na Mazowszu nie ma jeszcze nadajnika wojewódzkiego w Raszynie, zamiast niego pojawił się lokalny w Skierniewicach.
Wnioski są następujące.
W wielu regionach Polski MUX8 będzie nadawany z polaryzacją pionową (V), odmienną od stosowanej przez MUX1 – MUX3. Dotyczy to centrów nadawczych: Częstochowa, Chruszczewka, Ciechanów, Dęblin, Gdańsk, Giżycko, Głobikowa, Gniezno, Jelenia Góra, Kalisz, Kielce, Kłodzko, Konin, Koszalin, Kraków, Lębork, Łomża, Ostrołęka, Płock, Przysucha, Rabka, Radom, Siedlce, Suwałki, Szymbark, Trzebnica, Wałbrzych, Włocławek, Wrocław, Zielona Góra, Żagań. Do odbioru sygnałów MUX8 z tych centrów nadawczych potrzebne będą oddzielne anteny na pasmo VHF, ustawione w polaryzacji pionowej (V). Nie będzie możliwe wykorzystanie popularnych, wielopasmowych anten telewizyjnych UHF/VHF, np. siatkowych lub logarytmicznych. Konieczne okaże się instalowanie dwóch anten, oddzielnych na pasma UHF i VHF, połączonych zwrotnicą antenową, lub specjalnych anten wielofunkcyjnych:
– na pasmo UHF z polaryzacją H,
– na pasmo VHF z polaryzacją V.
Anten bardziej skomplikowanych, droższych i o większych gabarytach.
Następną niespodzianką jest pojawienie się w niektórych lokalizacjach nadajników MUX8 i DAB+, wykorzystujących dwie, wzajemnie skrzyżowane polaryzacje poziomą i pionową, w tym samym paśmie VHF. Dotyczy to następujących lokalizacji: Gdańsk, Lublin, Łódź, Olsztyn, Szczecin. Do połowy przyszłego roku, tzn. do chwili uruchomienia wszystkich nadajników MUX8, liczba tych lokalizacji może się zwiększyć.
Kolejną niespodzianką jest rozmieszczenie centrów nadawczych w dwóch/trzech miejscach. Dotyczy to np. Koszalina i Wrocławia.
Wyżej podane utrudnienia sprawią, że pojawi się konieczność instalowania w niektórych punktach odbioru anten potrójnych, które można nazwać:
UHF-TV
VHF-TV
VHF-DAB+
W skład takiej anteny wchodzą dwa komplety dłuższych dipoli prętowych na pasmo VHF. Jeden komplet jest zamocowany pionowo, a drugi poziomo. Od konkretnej lokalizacji zależy, który z tych kompletów będzie wykorzystywany do odbiory sygnałów MUX8, a który sygnałów DAB+. Jeden z krajowych producentów już zaczął oferować tego rodzaju anteny. Zapewne staną się one specyfiką polskiego rynku, bo w niewielu krajach wystąpi konieczność instalowania tak złożonych anten.